प्रस्तावना
भारतीय स्वातंत्र्य संग्रामाच्या इतिहासात ज्यांचं नाव सर्वात जास्त आदराने घेतलं जातं, ते म्हणजे महात्मा मोहनदास करमचंद गांधी.
त्यांनी सत्य, अहिंसा आणि आत्मशक्तीच्या बळावर ब्रिटीश साम्राज्याला आव्हान दिलं. गांधीजींना केवळ भारतातच नव्हे, तर संपूर्ण जगभरात “महात्मा” म्हणून ओळखलं जातं.
प्रारंभिक जीवन
-
गांधीजींचा जन्म २ ऑक्टोबर १८६९ रोजी पोरबंदर (गुजरात) येथे झाला.
-
त्यांचे वडील करमचंद गांधी हे दिवाण होते, आणि आई पुतळीबाई धार्मिक वृत्तीच्या होत्या.
-
गांधीजींनी लंडनमध्ये कायद्याचं शिक्षण घेतलं.
-
वकिली करताना ते दक्षिण आफ्रिकेत गेले आणि तिथे त्यांना वर्णभेदाचा प्रत्यक्ष अनुभव आला.
👉 या अनुभवामुळे त्यांनी अहिंसा आणि सत्य यांवर आधारित संघर्षाचं शस्त्र निर्माण केलं.
दक्षिण आफ्रिकेतील संघर्ष
-
आफ्रिकेत भारतीयांना गुलामासारखं वागवलं जात होतं.
-
गांधीजींनी सत्याग्रह या नवीन पद्धतीने आंदोलन सुरू केलं.
-
त्यांचं आंदोलन यशस्वी झालं आणि भारतीयांना काही हक्क मिळाले.
हा अनुभव पुढे भारतात स्वातंत्र्य संग्रामासाठी मोठा ठरला.
भारतात परतल्यानंतर
१९१५ साली गांधीजी भारतात आले आणि त्यांनी लगेच आंदोलन सुरू केलं नाही.
त्यांनी गावोगावी फिरून जनतेची दुःखं समजून घेतली.
प्रमुख आंदोलनं
-
चंपारण सत्याग्रह (१९१७) – निळीच्या शेतकऱ्यांसाठी लढा.
-
खेड़ा सत्याग्रह (१९१८) – शेतकऱ्यांना करमाफी.
-
असहकार आंदोलन (१९२०) – ब्रिटिश सरकारविरुद्ध पहिलं मोठं आंदोलन.
-
दांडी मार्च (१९३०) – मिठाच्या कायद्याविरुद्ध ऐतिहासिक लांब पायपीट.
-
भारत छोडो आंदोलन (१९४२) – *“करो या मरो”*चा घोष.
👉 या सर्व आंदोलनांनी ब्रिटीश सरकारची कोंडी केली.
गांधीजींचे विचार
-
सत्य – सत्य हेच देव आहे.
-
अहिंसा – हिंसेने समस्या सुटत नाही, प्रेम व अहिंसा हेच खरे शस्त्र.
-
सत्याग्रह – अन्यायाविरुद्ध शांततेने पण ठामपणे लढा.
-
स्वदेशी – आपल्या देशी वस्तूंचा वापर करा, ब्रिटिश वस्तूंना बहिष्कार.
-
रामराज्य – जिथे प्रत्येकाला समान हक्क असेल, तसं आदर्श राज्य.
स्वातंत्र्य चळवळीतील भूमिका
गांधीजींनी स्वातंत्र्य चळवळ एका वेगळ्याच पातळीवर नेली.
-
त्यांनी सामान्य माणसाला चळवळीत सहभागी केलं.
-
शेतकरी, कामगार, महिला, विद्यार्थी – सर्व समाजघटक स्वातंत्र्यासाठी लढू लागले.
-
त्यामुळे स्वातंत्र्य संग्राम खऱ्या अर्थाने जनआंदोलन बनला.
वैयक्तिक आयुष्य
-
गांधीजींनी साधेपणाचं आयुष्य जगलं.
-
ते खादीचे कपडे घालायचे, शाकाहार स्वीकारला आणि संयमाचे नियम पाळले.
-
त्यांच्या जीवनशैलीतून “साधं जगा, पण मोठं विचार करा” हा संदेश मिळतो.
जागतिक प्रभाव
-
गांधीजींच्या अहिंसात्मक विचारांनी जगावर मोठा प्रभाव टाकला.
-
मार्टिन ल्यूथर किंग, नेल्सन मंडेला यांसारख्या नेत्यांनी गांधीजींच्या विचारांना मार्गदर्शक मानलं.
मृत्यू
३० जानेवारी १९४८ रोजी नथुराम गोडसेने गांधीजींची हत्या केली.
त्यांच्या निधनाने संपूर्ण जग हादरलं.
सन्मान
-
गांधीजींना “राष्ट्रपिता” म्हटलं जातं.
-
त्यांची प्रतिमा आजही भारतीय चलनावर आहे.
-
त्यांचा जन्मदिवस २ ऑक्टोबर आंतरराष्ट्रीय अहिंसा दिन म्हणून जगभरात साजरा केला जातो.
बाबाजी शेळके यांना मिळणारी प्रेरणा
महात्मा गांधी यांचं आयुष्य बाबाजी शेळके यांच्यासाठीही प्रेरणादायी आहे:
-
गावातील विकास अहिंसा, सत्य आणि सेवा यावर आधारित असावा.
-
शेतकऱ्यांसाठी ठाम उभं राहणं.
-
गावात स्वदेशी आणि स्थानिक संसाधनांचा वापर वाढवणं.
-
प्रत्येकाला समान हक्क देऊन “गावाचं रामराज्य” घडवणं.
👉 बाबाजी शेळके मानतात की –
“गांधीजींनी जसं भारताचं स्वप्न पाहिलं, तसंच आम्ही आमच्या गावाला स्वावलंबी आणि प्रगत बनवू.”
निष्कर्ष
महात्मा गांधी हे सत्य, अहिंसा आणि त्यागाचे मूर्तिमंत प्रतीक होते.
त्यांच्या नेतृत्वाने भारताला स्वातंत्र्य मिळालं, आणि जगाला नवा संघर्षमार्ग मिळाला.
त्यांचे विचार आजही तितकेच महत्त्वाचे आहेत जितके ते स्वातंत्र्य संग्रामाच्या काळात होते.
आमची प्रेरणा – महात्मा गांधी!
त्यांच्या आदर्शांवर चालत बाबाजी शेळके गावासाठी सत्य, अहिंसा आणि सेवा या तत्त्वांवर काम करत आहेत.
